De Gezonde Basisschool van de Toekomst

Wat is de ‘Gezonde Basisschool van de Toekomst? Waarom is dit concept op vier scholen in Zuid-Limburg toegepast? Wat zijn de resultaten na vier jaar? Wat heeft het de kinderen gebracht? Hoe ziet de toekomst eruit? We vroegen het aan kwartiermakers Andrew Simons en Marc Hendriks en aan Joël Engelen, Vitaliteitsmanager bij de Rabobank.

“De Gezonde Basisschool van de Toekomst is een geïntegreerd schoolconcept met een dagritme waarin aandacht is voor onderwijs, gezonde voeding en gevarieerd bewegen”, trapt Andrew Simons van Movare af. “De Schooldag duurt langer door een gezonde lunch van 30 minuten met aansluitend een break van een uur gericht op bewegen.”

Hoe is de Gezonde Basisschool ontstaan?
“In 2014 zijn de eerste stappen gezet”, vertelt Andrew. “Zuid-Limburg wordt gekenmerkt door achterstanden. Dit komt door de leefstijl van de bewoners die van generatie op generatie wordt overgedragen. De bestuurders van Movare maakten zich grote zorgen over de ongezonde leefstijl en wilden dit aanpakken. In gesprekken met onderwijsstichtingen, GGDZL, kinderopvang, Universiteit en gemeenten Brunssum en Landgraaf, kwamen we tot een basisschoolprogramma met schooldagen van 7 tot 19 uur met voor-tussen-naschoolse opvang en gezond eten. Helaas sloot dit niet goed aan op de huidige ‘dorpse’ opvoeding. We hadden 14 scholen in de gemeenten Landgraaf en Brunssum benaderd, er bleven er vijf over. Samen met onder meer ouders, leerkrachten, sport- en cultuurorganisaties is daarna een traject ontwikkeld dat beter aansloot: op maandag/dinsdag, donderdag en vrijdag een verlengde schooldag tot 15.30 met gezonde lunch en beweeguur.

Basisscholen Wereldwijds en Schatgraver wilden starten. Eén school haakte af. De scholen Langeberg en Harlekijn kozen voor een light variant met alleen een beweegbreak en geen gezonde lunch. Vier reguliere scholen werden benoemd tot controlescholen. Dit gaf ons de mogelijkheid om verschillen te meten. Herfst 2015 zijn we gestart.”

Wie waren er betrokken bij het initiatief?
“Samen met onderwijsstichting Movare, GGD Zuid Limburg en wetenschappers van de Universiteit Maastricht is het concept ontwikkeld en uitgevoerd”, legt Andrew uit. Ik mocht als projectleider de uitvoering op de scholen begeleiden. Later kwam Marc Hendriks er als kwartiermaker bij. Marc was destijds één van de schooldirecteuren. Hij heeft het traject zelf meegemaakt.” Marc vult aan: “Ik stond direct positief tegenover het idee, vanuit mijn ‘why’. Het was noodzaak. De ongelijkheid onder de kinderen was zichtbaar, zij zagen zelf ook dat de lunchtrommeltjes verschillend gevuld waren. Gezondheid is de basis om tot leren te komen.”

Welke rol speelde de Rabobank?
“De Rabobank ondersteunt het lokale leefgebied met een maatschappelijke agenda, met als doel Nederland financieel gezonder te maken”, antwoordt Joël Engelen. “Al in een vroeg stadium kwamen wij in aanraking met de Gezonde Basisschool en wilden graag helpen door met ons netwerk de menukaart voor de scholen te vullen. Wij hebben bijvoorbeeld een relatie betrokken om met kinderen aan een moestuin te werken. Hij heeft het lesprogramma ontwikkeld, wij zorgen ervoor dat hij hiermee op basisscholen aan de slag kan. Maar dat kunnen wij niet alleen, daarom zijn wij ook met bedrijven in gesprek over het financieel omarmen van een gedeelte om zo maatschappelijk bij te dragen. Gezamenlijk dragen we bij aan een gezondere generatie die minder zorg nodig heeft en financieel bewuster is. Limburg kent nu hoge zorgkosten en een lage arbeidsparticipatie. Dat kost de overheid en bedrijven veel geld. We kunnen dit nu kantelen.”

Wat zijn de resultaten na vier gezonde basisschooljaren?
“Tijdens de vier projectjaren werd wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd voor gezondheid, het leervermogen en de economisch haalbaarheid op langere termijn. In 2020 zijn de finale resultaten gepresenteerd: de kinderen van de betrokken scholen hebben een gezondere BMI en de buikomvang is beter, wat op termijn bijdraagt aan minder hart- en vaatziekte, diabetes en de totale ziektelast in de regio. Volgens onderzoek is het systeem betaalbaar en haalbaar om landelijk uit te rollen.
Bij de controlescholen waren in dezelfde periode de parameters verslechterd. Overerving van ongezond gedrag zet zich hier voort. Niets doen is dus geen optie meer”, concludeert Andrew.

Welke invloed heeft Positieve Gezondheid?
“Ik zag en zie dat kinderen met veel plezier naar school komen”, benadrukt Marc. “De break geeft kansen om talent te ontwikkelen, bijvoorbeeld met sport, cultuur, met ouderen eten of spelletjes doen. De school gaat zo in een wijk veel meer leven. Je bent als leerkracht of begeleider ook anders met hen bezig. Je geeft begeleiding, uitdaging en keuzes waardoor ze beter in hun vel zitten, leren samenspelen, omgaan met winnen en verliezen en keuzes maken. “De grip draagt positief bij aan hun hele leven, op school en ook thuis. We werken niet samen met het Institute for Positive Health, maar onze werkwijze sluit wel bij aan bij hun gedachtengoed. We zetten dan ook het spinnenweb steeds meer in.”

Hoe ziet de toekomst eruit?
Andrew en Marc vertellen dat in de komende twee jaar opschaling van vier naar 30 scholen in Limburg plaatsvindt. Daarna hopen zij, samen met de partners van het eerste uur en de Rabobank, op uitrol in heel Nederland.
Subsidieerde de Provincie de eerste vier projectjaren, op termijn wordt een landelijke overheidsbijdrage verwacht. Het onderzoek heeft namelijk geleid tot Kamervragen over gezonde lunches. De motie werd volledig omarmd. Helaas viel het kabinet en is het wachten op een nieuwe formatie. Intussen houden ze de politieke lobby warm.

Vragen over de gezonde basisschool van de toekomst kunt u stellen aan:
Andrew Simons
Marc Hendriks